За хөөрхий миний нүдээр Монголын амьдрал улам хэцүүдээд, муудаад байх шиг харин нөгөө талаас олонхи хүмүүсын нүдээр сайжраад сайхан болоод байнаа гээд магтаад байдаг байсан чинь ганцхан миний нүдээр биш германчуудын нүдээр бол минийхээс бүр доор харагдаад байгаа бололтой. Хүн амын 40% нь 1990 оны нэн ядуурлынхаа төвшинд амьдарч байнаа гээд википедиа дээрээ http://de.wikipedia.org/wiki/Mongolei#Allgemeines хаягт бичсэн байх юм даа хөөрхий. Герман хэлтэй нэг нь ороод гүйлгээд харчихад зүгээр байх. Ер нь герман википедиа их хурдан байнга шинэчлэгддэг, мэдээлэл нь эмх цэгц сайтай, голчтой мэдээлэлтэй санагддаг. Яахав үнэхээр дутуу сэдвүүдээ англиас орчуулаад тавьсан нь харагддаг ч сайн орчуулсан байдаг. Эмзэг сэдэв болхоор нь энэ бичлэгт үүл хийсэнгүй, гарчигаа англиар тавьсангүй ээ гэж.
Categories: Юм юмнаас
14 Comments
ulzii · 2010/07/01 at 19:53
Герман хүний нүдээр харвал бараг бүх монголчууд л ядуу харагдана. Малчдын амьдрал бол гадны хүн харахад ядуу юм шиг хэрнээ дажгүй л амьдарч байдаг ш дээ. Ядуу гэдэг үзүүлэлэлт чинь нэг хүнд оногдох орлогын хэмжээ энэ тэр гэж эдийн засгийн айхтар томъёогоороо бодоод л гаргачихдаг. Тэгтэл тэр тооны цаана тухайн хүмүүсийн жинхэнэ байдал өөрөөр харагдах тохиолдол байна шүү. Траншейний хүүхдүүдийн талаар ч гэсэн л хүний сэтгэл сэрдхиймээр юм бичсэн байна. Хамгийн багадаа 10000 хүүхэд залуус ингэж амьдарч байгаа гэж. Тэгтэл тэр тоо нь 2006 онд бичигдсэн зүйлээс иш татсан байна. Тэр зохиогч нь хэдэн жилийн ч өмнө тэр судалгаагаа гаргасын билээ? Одоо үнэхээр тийм юм байгаа юм болуу сайн мэдэхгүй юм.
Дашрамд хэлэхэд чи өөрөө германд сурсан хүн мэдэж байгаа даа википедиагын мэдээг шинжлэх ухааны ажилд иш татаж болохгүй гэж. Эндээс харахад эндэх мэдээлэл бас заавал яаг үнэнийг хэлж байна гэсэн баталгаа байхгүй гэж бодож байна.
badaa · 2010/07/01 at 22:46
Монголын байдлыг сайн мэдэхгүй бол өмөөрөх хэрэггүй ээ, Өлзий. Би харин сайн мэдэж байгаа болохоор бичсэн юм.
1. Би Википедиаг шинжлэх ухааны бүтээлдээ ашигла гэж хэзээ ч хэлээгүй. Шинжлэх ухаан ч бас өөрөө туйлын баталгаатай гэж хэлж чадахгүй.
2. Би Монголд нүүж очиж суурьших санаатай одоо ямар байгааг нь нүдээрээ харж, биеэрээ мэдрээд ирсэн.
3. Би Бэрхийн уулын энгэр, Нуурын булангийн зах гээд хөдөө өсөж бойжсон хүн. Хөдөөний амьдралын сайхан муухайг хэнээс ч дутуугүй мэднэ.
4. Би эх орондоо хайртай бөгөөд үр хойчынхоо ирээдүйг боддог учраас сэтгэл шимширч шүүмжлэлтэй ханддаг.
Ер нь намайг гадаад сурч төгсчихөөд, тэндээ ажиллаж амьдардаг болохоор Монголоосоо тасраад муулж явах юм өөрөө очоод хүчээ өгөөч гэж хэлэх хүнтэй олон таарсан. Энэ блогоор ч дамжуулаад тийм утгатай мэйл олныг л авсаар байгаа. Гэхдээ би тийм мэйлд хариу бичсэн нь үгүй. Яагаад гэвэд би Монголоо голоод тэгж гоочилж ханддаг юм биш ээ. Хүчээ өгөхгүй гэсэндээ газрын мухарт амиа тээгээд яваа ч юм биш! Эргээд хаяа харахад харин ч цөөхөн гэсэн би дандаа л Монголын төлөө гэж сэтгэл чилээж эсвэл зөвхөн Монгол хүмүүст зориулан хийсэн зүйлстэй юм билээ. Ганц Англи үгийг ч монгол руу яаж буулгах вэ гээд энэ блогтоо ч олон л бичлэг оруулсан байхаа.
Амьдралын өдөр тутмын хэв маяг нь хахууль өгч авалцаж, нийгэм даяараа авилгалын аппартандаа хүлүүлчихээд, эвшээгээд эвлэрч суугаа улсыг хараад яаж би манай улс хөгжиж байна гэж магталцах юм бэ?
Өдөр өдрөөр амьдрал доройтож байгаа аав ээжийгээ хараад, жил жилийн очих болгонд өнгө нь бууж навсайж байгаа хоолой хорсгож, нүд харанхуйлуулсан хотыг хараад яаж би миний эх орон хөгжиж байнаа гэж онгиролцох юм бэ?
Монгол хүмүүс алтны төлөө сэтгэл тэнийтэл агь бүрхсэн, өөрийн балчир насандаа тоглож, морьтой шуугиулан айраг гүзээлж давхиж өссөн буурал талаа улаан шороо эргэлдэж, шарилж хамхуулаас өөр ургамалгүй болгосон байхыг хараад, ямар ч машин тав салаалсан гармаар нь гарахдаа тэвддэг байсан Монголын хамгийн их устай хэмээгдэгч Орхон голоо ширгээгээд тасалчихсан байхыг хараад, загаснуудыг нь тасарсан цөөрөмдөө царцаа шиг үсрэлдэн элгэн хайрган дээр шарагдаж үхэж байхыг хараад яаж би монгол хүмүүсийг сүрхий ухаантай хүмүүс шүү гэж онгиролцох юм бэ?
Өнөө цасан малгайтай, ногоон хүрэмтэй баян хангайнхаа ой модыг жилийн жилд шатаасаар, хулгайгаар огтолсоор дуусч байгаа ул хожуул, үнс нурмыг хараад, атан тэмээгээр жонжуулж явдаг алтан говийнхоо цөлжин цөлжсөөр хүн амьтан тэсэхийн аргагүй болсон цөлийг хараад, агь мангир монгол өвс халиурсан талын уул толгодын хөрсийг хуулаад улаан шороо эргэлдсэн томоос том хар нүхнүүдээс өөр үлдээсэн зүйлгүй болсон байхыг хараад, хаана ч таарсан, гараараа утгаж аваад толгойгоо шавшаад алжаалаа тайлаад ундаалж болдог байсан ус мөрөн, гол горхины ширгэсэн хонхор, хайрга сайр чулууг хараад яаж би манай улс баян улс гэж магталцах юм бэ?
40 сая малтай улсын 3 ч хүрэхгүй сая хүмүүс одоо нийслэл хотынхоо дэлгүүр хоршоо ядаж захаас мах, сүүгээ авч идэж ууж чадахгүйд хүрчихээд, граммлан авч өнөө маргаашаа яая даа гэж суугаа үй түмэн өрхийг хараад, гудамжаар гутлаа чирэн алхах нүдний гал нь унтарсан ажилгүй залуусыг хараад яаж би манай улсын эдийн засаг 10% өсөөд түг түмний амьдрал төдийчинээ сайжирч байнаа гэж баясалцах юм бэ?
Жилийн жилд завсардаж байгаа олон зуун багачууд, хүнээс дутахгүй ухаалаг сэргэлэн залуусыг тархины хагас тураалтай, хүн хуурах, бялдуучлах эрдэмд гаршуулан, жилийн жилд дээд мэргэжилтэй нэртэй ч доод боловсролтой, чадваргүй хүмүүс болгон төрүүлсээр байгаа орсон л бол төгсөж болдог их дээд сургуулиудын энэ сургалтыг хараад яаж манай улс хөгжиж байнаа гэж магталцах юм бэ?
Гудмаар багшралдах хятадууд, солонгосууд өдөр тутмын хэрэглээний нутагтаа үйлдвэрлэчих бүрэн боломжтой хятад хүнс барааг хараад яаж би Монгол улс хятадын нөлөөнд ороогүй, бид арчаатай улс гэж инээлцэх юм бэ?
Лиценз олгосон нэрээр монгол орны 50 илүү хувийг хятадуудад зарсан байгаа геологийн төвийн газрын лицензийн зургийг үзээд яаж би одоогийн түшээдүүдийг эх орныхоо төлөө, ирээдүйнхээ төлөө ажиллаж байна гэж алгаа дэлгэн магталцах юм бэ?
Хурган дарга нар нь авилгалын хувиа хэл амгүй, чимээгүй найдвартай цохиход нь амар гээд улсад зарлагдаж байгаа томоохон тендер төслүүдийг хэдий илүү чадалтай өчнөөн Монгол залуус, компаниуд байсаар атал Хятад, Энэтхэг, Америкийн фирмүүдэд өгчихөөд инээж суухыг хараад яаж би инээлцэх юм бэ? Яаж?
ulzii · 2010/07/03 at 14:58
Би сэтгэгдэл дээр хариулахдаа чиний хийсэн богино бичлэг дээр чинь үндэслэж хариулсан юм. Тэрнээс би монголын одоогын байдлыг өмөөрөх хамгаалах гэж хичээсэнгүй ээ. Би өөрөө чамтай адил олон жилээр гадаадад яваа хүний хувьд чи ямар нүдээр харж, юунд бухимдаж явдгийг чинь ойлгож байна. Би ч гэсэн л чиний сэтгэгдэлээр үлдээсэн асуудлын талаар бодол болж сэтгэл өвдөж явдаг.
Чи харин ч мань мэт жирийн хүмүүсийг бодвол хэдий гадаадад байгаа ч гэсэн монголоо гэсэн сэтгэлтэй тэрнийхээ төлөө зүтгэдэг хүн гэж бодож байна. Би чиний блогын байнгын блогийн зочинын хувьд чамайг монголд сурч байхад чинь таньдаг байсны хувьд чамайг өнгөрсөн жил монгол бүр явахаар боллоо гэхэд чинь үнэхээр баярлаж билээ. Нэг ч гэсэн юм бүтээж чаддаг хүн очоод их зүйлийг хйигээсээ гэж баярлан бодож байсансан. Гэтэл чи тэнд үлдэж чадсангүй. Чадахгүй бол яагаад заавал тэнд үлдэх ёстой гэж. Германдаа байгаад өөрийн хийж бодож яваа зүйлээ цааш нь үргэлжлүүлээд явбал болоо бишүү.
Амьдрал тэнд хичнээн болсон ч миний сэтгэлд Монгол маань үргэлж л сайн сайхнаар бодогдож байдаг шүү. Чамд ч гэсэн л тийм байдаг байлгүй. Хүүхэддээ монголын талаар хэлж өгөхдөө би үргэлж магтдаг, үргэлж өөдрөгөөр ярьдаг. Тэрнээс биш монгол ядуу, тийм муу муухай юм бий гэж хэлдэггүй. Нөгөө муухай монгол хүний л зан юмуу даа. Монголыг хайрлахыг би монголдоо байхын нэр гэж бодохгүй байна. Монголоо хайрлана гэдгийг би орон зай хамааралгүйгээр үргэлж монголоо гэж боддог байх, түүнийхээ төлөө ямар нэг зүйл хийж чаддаг байх, бүр ядлаа гэхэд гай болохгүй явбал тэрийг хэлнэ гэж бодож байна.
За үг холдож үхэр холдоо. Хөл бөмбөг эхлэх нь.
Bye.
Хатнаа · 2010/10/12 at 10:46
Та 2 чин ямар ч гутранга үзэлтэй хүмүүсэв дээ. Ер нь юмыг аль өнцгөөс хархаас л болох байх. Болдог юм болдгоороо л болж байна. Удахгүй энэ хээл хахууль байгаль орчны асуудал ч гэсэн хурцаар тавигдаж шийтгүүлэх хүмүүс нь шийтгүүлэх л байх. Юм сайхан болж л байна жишээ нь энэ зун нийслэл хотод маань хэчнээн их ажил хийгдсэнийг та 2 энд ирээд үзвэл мэдэх байх. Миний нэг найзын хэлснээр нутагтаа ирэхэд гашуун утаатай ч гэсэн гоё шүү гэдэг шиг өөдрөг байлдаа ер нь гадаад байгаа Монголчууд дандаа л сөрөг мэдээлэлтэй байдаг энэ нь мэдээллийн хэрэгслээс болдог байх л даа. Бадралын хэлж байгаа шиг бүгд болж бүтэхгүй байгаа биш шүү. Болж бүтэж байгаа юм бас байгаа гэхдээ сайн нь их үү муу нь их үү. Юутай ч л өөдрөг байл даа залуусаа.
badaa · 2010/10/12 at 20:48
Өөдрөгөөр хараагүй бол би яалаа гэж монгол буцахав дээ. Хийе бүтээе болгоё, Герман улсын төлөө биш Монгол улсынхаа төлөө ажиллая гэж бодоод очиж үзсэн. Болоогүй. Бүтээгүй. Гашуун утаатай ч сайхан гэж бодоод хичнээн удаан явах вэ? Би өөрийгөө бодоод яваад байвал яваад байна л даа. Үр хүүхдээ бодсон юм. Би яахав одоо тэр утаанд хордлоо гээд миний нас сүйдтэй богиносох ч биш дээ. Дөнгөн данган хөлд орж байгаа 60 см өндөртэй хүүхэд маань хамгийн хортой доор тунарч байгаа хорт хүнд элементүүдийг нь амьсгалж байгаам даа. Томчууд яахав ээ бараг бүгд 160 см-с багагүй өндөртэй хүмүүс. Гол нь хамгийн хортой агаарыг хүүхдүүд амьсгалж байгаа шүү дээ. Үр хүүхэдтэй хүмүүс бүгд үүнийг бодож үзээрэй. Мөн аль сургууль цэцэрлэг нь гайгүй бол гээд хүмүүсээс асуухаар бүгд Орос цэцэрлэг сургууль хамгийн гайгүй нь гэх шиг. Одоо бүгдээрээ оросоо больё. Орос хэл миний амьдралд нэрмээс болсон уу гэхээс нэмэр болоогүй. Түүний оронд дэлхий нийтийн хэл болоод байгаа англи, шинжлэх ухааны эх хэл болох герман хэлийг үзэж судалцгаагаасай. Орос цэцэрлэг биш Монгол цэцэрлэгүүд Монголд хамгийн сайн нь байгаасай. Үр хүүхдээ хэлтгий муруй орос хэлнээс илүү монгол хэлээрээ цэвэр сайхан цэгцтэй ярьж бичиж ойлгож сургамаар байна шүү дээ.
Гадаадад байгаа хүмүүс Монголын аль болж бүтэхгүй байгаа тухай мэдээллийг авч шүүмжилдэг ч юм биш л дээ. Эх нутагтаа хайртай болохоороо засагдаасай гэж болохгүй байгаа бүхнийг нь шүүрдэж аваад шүүмжилдэг юм. Монголд байгаа хүмүүс болж бүтэж байгаа олон сайхан зүйлс байна гэдэг боловч ямар сайхан бахархмаар зүйл (хэдэн тамирчдын хувийн амжилт биш нийгмийн амжилт гэдгийг болгоож байгаа биз ээ) болоод байгааг баримтаар гаргаж ирээд тоочоод тавьж чаддаг билүү??? Манай нийгэм буруу гольдролоор! яваад байгаа тул би бүх зүйл болж бүтэхгүй байгаа гэдгийг хэлсээр бичсээр л байх болно. Та бүхэн бүгд уг нь буруу байгааг нь хараад ойлгоод засахыг бодох ёстой байтал юунд болж байна сайхан байна гэсээр “гүйх нохойд гүйхгүй нохой саад” гэдгийн үлгэр болоод байгаа юм бэ? Хатнаа тэр нийслэлд хийгдсэн өчнөөн сайхан ажлаа дурдаад өг. Би няцаая. Чадахгүй бол өөдрөгөөр хараад дэмжье!
Эцэст нь эгдүүцээд байгаа хүмүүст нэгэн зүйлийг хэлэхэд:
Угаас Монгол нутагт төрж өссөн хүн битгий хэл амьтан ч гадаадын хичнээн сайхан оронд гэртээ байгаа мэт мэдэрч чаддаггүй юм шиг надад санагддаг юм шүү. Хаяа би энд эхнэр хүүхэдтэйгээ хөтөлцөөд алхахдаа Улаанбаатарт ингээд алхаж явсан бол хичнээн толгой дээгүүр, сэтгэл өег алхах байсан бол хэмээн төсөөлж алхдаг.
таний блог хүнд юм бодогдуулахаар болж · 2010/10/13 at 12:52
та нар бүгдээрээ үнэнийг л бичсэн байна. Болж бүтэж байгаагаа улам дэмжиж болохгүй бүтэхгүй байгааг засч залруулах нь залуус бидний үүрэг юм…. Энэ блог надад таалагдаж байна. баяр хүргэе.
orsoldogchiin chn davuu tal bol ooriin chin sul tal yum.
onoodriin chinii sul tal margaashiin haritsangui davuu tal boloh yostoi
таний блог хүнд юм бодогдуулахаар болж · 2010/10/13 at 12:53
та нар бүгдээрээ үнэнийг л бичсэн байна. Болж бүтэж байгаагаа улам дэмжиж болохгүй бүтэхгүй байгааг засч залруулах нь залуус бидний үүрэг юм…. Энэ блог надад таалагдаж байна. баяр хүргэе.
zawgui amidardag hun l zorilgodoo hurch chaddag.
urgelj zawgui yavdag hun unen heregtee yu ch amjuulj chaddaggui
orsoldogchiin chn davuu tal bol ooriin chin sul tal yum.
onoodriin chinii sul tal margaashiin haritsangui davuu tal boloh yostoi
Gerlee · 2010/11/24 at 08:13
Ene unen shde, gudamjind huuhduud ulsuj, daarch, zrim ni ulsuj uhej bgaag ch bid nar meddegui. tegsen hernee neeh tom yariad l bdag. ehleed hunee hairlaj, ulslungulun yaduurlaasaa garah heregtei. Tegeed daraa ni nuguu tom yumnuudaa yarihgui yu.
bilguun · 2011/04/13 at 05:37
энэ блог ны эзэн монголдоо ирээд бүтэлгүйтжээ гэж ойлголоо Википедиа сайт дээр үнэн зүйлийг бичсэн байна харин ч 40 хувь гэж яг үнэнд ээ бол 80хувь ҮНБ ээр манай улс эхний 100 д явж байгаа хүнсний бүтээгдэхүүний үнэ аль хэдийн дэлхийн түвшинд хүрсэн зарим өндөр хөгжилтөй улсаас ч илүү үнэтэй байгаа хүн амын 80 хувь нь дэлхий цалингийн жишиг тэй харьцуулбал нэн ядуу гэсэн тодорхойлтод орно гэхдээ сайхан юм зөндөө байгаа би та бүхэн шиг гадаад гарч үзээгүй надад шаардлага ч байхгүй би Монгол улсын хаа жирийн нэг иргэн сайхан л байна ш дээ сардаа 600 г олчино болжил байна харьд байгаа Монголчууд та нар энд ирээд нээх худлаа жүжиг тавиад байга юм шиг санагдхын амьдрал алга энээ тэрээ гээд яах гэж тэгдэг байна ойлгохгүй юм
bilguun · 2011/04/13 at 05:45
1990 оны шилжилт ээр Монгол улс сүйрчээгүй нь аз
Дэлхийн 2 дайнд нэрвэгдсэн оролцсон улсуудын эдийн засгийн уналтаас илүү манай эдийн засаг унаж 28% байсан харинч манай улс үсрэнгүй хөгжлийн замд ирж байна шилжилтийн 20 жил дууссан ах дүү нар аа манай улс үндэсний хөгжлийн бодлогыг 10 жилээр баталдаг болсон маш том зорилттой мөн зорилготой гоор дахиад 20 жилийн дараа гэхэд хөгжилөөрөө эхний 50 орох болно гэдгийг баттай хэлж байна Амны билгээс аштын билэг гэдэг
badaa · 2011/04/13 at 10:46
Билгүүн та гадагшаа гарч үзээгүй бол ойлгохгүй байх нь аргагүй л дээ. Учраа олохгүй болохоор гадаадаас ирсэн хүмүүсийг жүжиг тавиад байна гэж ойлгох нь ч аргагүй. Гэхдээ гадаадад явсан хүмүүс “харьцуулах зүйл” харчихдаг болохоор шүүмжилдэг юм болов уу.
Миний хувьд бүтэлгүйтээд байх ч юу байхав. Өөрийгөө нэлээн заслаа одоо гэр орон, цаашлаад улсдаа хувь нэмрээ оруулъя гээд очиход за даа германд ч уг нь илүү дээ. Яагаад хүрээд ирэв? Аргагүй болоод хүрээд ирэв үү? гэх мэтээр хэлж эхлэхээр нь дургүй хүрээд буцаад ирсэн юм. Ер нь тэгж хүлээж авдаг хандлагатай болсон нь дургүй хүргэж байна даа. Ганц би ч биш олон залуусыг ийм алхам хийхэд хүргэж байгаа. Миний мэдэхийн л сайн мэдэх чадалтай анд нөхдүүдээс энэ замыг давтсан нь хэд хэд байх юм…
erka · 2012/02/18 at 02:42
Блогоор хэрэлдээд байна уу? бодлоо хуваалцаад байна уу? гэхсэн сэтгэгдэл төрлөө. … “би гадаадаад гарсан, чи гараагүй” гээд л…
Үзэл санаагаа илэрхийлж болно оо. Гэхдээ өөдрөг бай. Монголчууд үгийн өөг анддаггүй. Түүн дээр нь дөрөөлөх дуртай. Тэр болгоныг нь өөртөө тусгаж авах юм бол ирээдүй ер нь бүрхэг харагдна. Сайхны тухай төсөөлөл нь хүнд сайн сайхныг авчирдаг.
Бага зэрэг улс төрчихөд, төрийн систем нь зөв ч бодлого нь буруу. Төрийн бодлого буруу байгаагаас монголчуудын, монгол хүний үнэлэмж муу болно. Монголчууд тэр дундаа засгийн газрынхан гадаад хүн л бол тухайн хүнийг ямар хүн бэ гэдгийг үл харгалзан сайн хэмээх туйлширдаг нь буруу. Монгол хүнийхээ үнэт чанарыг эрхэмлэж үзэж, үнэлэж байх нь зүйтэй.
отгоо · 2012/08/20 at 12:20
сайн байцгаана уу? бүгдэнд нь энэ өдрийн мэнд хүргэе. энэ блогийн эзэн их гоё юм бичжээ. уншсан хүн болгонд л юм бодогдуулж надад ч гэсэн монголынхоо талаар ийм юм сонсоход хэцүү л байна. ууг нь болохгүй бүтэхгүй нь гэж явахын оронд болгож бүтээж түүнийхээ эцсийг харсан бол дээр байсан юм. хэдий хүүхдээ бодсон ч монгол орноо хайрлаж хамгаалж өөрчилж болдогийг харуулах байсан юм. харьцуулсан ч гэсэн өөрчлөхөөр бүгд л нэгдэх хэрэгтэй бүгд л болохгүй гээд зугтаагаад байвал энд чинь хэн үлдэх болж байна аа. би ингэж л бодож байна. бүгд хамтдаа зүтгэцгээе…..
batzul · 2013/04/12 at 16:18
bi nart gantshan ulanbatar gdg gazar l bga gju. UBg golsn shaltganar gadad amidarh shardlagat gju. tsewer agar gj bga bol terns ih ym alga bna shde orgon uudam tal nutag.hodo oron nutgn mani hogjil ulsn mani ogjln gol tulhur. ym buhen engines eheldg gadad sursn zuile hodo oron nutagta ehlulj bolohgui gju.bi ch eng ooroo bielulne gj bdj bga. manai hamatni ohin anglid torsn angli gerchilget gewch 18 hurehere ulsa songon,o anglia l songosn deer ghd ni eo mini dotor ymar blsn geech ter angli yu ym be etssn etsest bid hen bolj taar ch bgay. bi ene ugig hlehg mash ih husdg ‘mongol gdg nerg ondort orgj yvaach humuse end chni owog dedesin mini gashun tuuh setgel zurhteigee shingesn bga ym shde’ bid narn tolo .bidnar uneher so uls 1368-1691 on hurtel hoorondo hytadn argand orj hagarsar bgd manjn erhsheld orsn.ene hoorond hichneen han soligdj uhsn gej bdjina.uneher aimar. ym hh gj bga hhg bddg mongolo gsn setgelt humus bgach yajch chadlgui l bh ymda bas dendu tsohn tm humus bh shg bna